Η υγειονομική κρίση που βιώνουμε σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο απέδειξε περίτρανα την πραγματικότητα: η αδιαφορία για την πρόληψη κοστίζει πολλά.
Η έγκαιρη διάγνωση και η πρόληψη σε όλα τα επίπεδα, καθώς και η ανάπτυξη κοινωνικού μηχανισμού με στόχο την εξασφάλιση ενός βιοτικού επιπέδου κατάλληλο για τη διατήρηση της υγείας, πρέπει να αποτελεί απαίτηση αλλά και δικαίωμα του κάθε πολίτη από το κράτος και πρώτιστο στόχο κάθε κράτους προνοίας.
Η πρόληψη έχει βαθιά τις ρίζες της πίσω στην ιστορία. «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν» υποστήριζε ο Ιπποκράτης, αναδεικνύοντας τη σημασία της πρόληψης για την υγεία και τη μακροζωία.
Με βάση την Έκθεση «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ: Κύπρος Προφίλ Υγείας 2019» oι δαπάνες για υπηρεσίες πρόληψης βρίσκονται ακόμα σε χαμηλότερο επίπεδο από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Η ίδια έκθεση αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι η παχυσαρκία σε παιδιά και εφήβους αποτελεί ολοένα μεγαλύτερη πηγή ανησυχίας. Τα πολύ υψηλά επίπεδα υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών στην Κύπρο είναι πολύ ανησυχητικά, με τα στοιχεία να δείχνουν ότι περίπου το 43 % των παιδιών ηλικίας έξι έως εννέα ετών είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα.
Η πρόληψη στην υγεία είναι πολυεπίπεδη. Η εφαρμογή πολιτικών που να προάγουν υγιεινή διατροφή, την τακτική σωματική δραστηριότητα, τη λελογισμένη χρήση του αλκοόλ και τον έλεγχο του σωματικού βάρους είναι απαραίτητες. Σίγουρα οι εξετάσεις προκλινικού ελέγχου είναι ιδιαίτερα σημαντικές και αποτελούν απαραίτητα διαγνωστικά εργαλεία για την έγκαιρη διάγνωση, μεταξύ άλλων, διαφόρων μορφών καρκίνου, καρδιαγγειακών, αυτοάνοσων και μεταβολικών νοσημάτων. Ιδιαίτερη, όμως, μέριμνα και έμφαση θα πρέπει να δίνεται στο παιδί.
Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα ιδιωτικής πρωτοβουλίας σε σχέση με την παιδιατρική πρόληψη είναι το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής.
Το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής, εδώ και 30 και πλέον χρόνια, προσφέρει, σε φιλανθρωπική βάση, μαζικά ανιχνευτικά προγράμματα εντελώς δωρεάν σε όλες τις έγκυες και νεογνά της Κύπρου, στα δημόσια αλλά και ιδιωτικά νοσηλευτήρια. Πολλοί ίσως να μη γνωρίζουν το Κέντρο. Όλες όμως οι μητέρες και τα νεογνά στην Κύπρο έχουν εξεταστεί από αυτό. Οι δραστηριότητες του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής επικεντρώνονται στην προσφορά τριών ανιχνευτικών προγραμμάτων:
– Πρόγραμμα Προληπτικού Ελέγχου Νεογνών
Όλα τα νεογέννητα της χώρας, αφού συμπληρώσουν το 2ο εικοσιτετράωρο ζωής, εξετάζονται αιματολογικά για ανωμαλίες του μεταβολισμού, με κυριότερη αυτή του υποθυρεοειδισμού, οι οποίες οδηγούν σε νοητική και σωματική υστέρηση εκτός και αν διαγνωστούν έγκαιρα. Μετά τη διάγνωση προσφέρεται η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Έγκαιρη διάγνωση επιτυγχάνεται μόνο με αιματολογικό έλεγχο όλων των νεογέννητων.
– Πρόγραμμα Προγεννητικού Ελέγχου
Όλες οι έγκυες στην Κύπρο εξετάζονται αιματολογικά έτσι ώστε να διερευνηθεί το ενδεχόμενο ύπαρξης εμβρύου με σύνδρομο Down. Το αποτέλεσμα του αιματολογικού ελέγχου, σε συνδυασμό με την υπερηχογραφική μέτρηση της αυχενικής διαφάνειας του εμβρύου, αποτελεί προειδοποίηση για επηρεασμένη κύηση και ένδειξη για περαιτέρω διερεύνηση.
– Ανιχνευτικό Πρόγραμμα Ακοής Νεογνών:
Όλα τα νεογέννητα της χώρας εξετάζονται για τυχόν απώλεια ακοής, μετά την 7η μέρα ζωής. Η έγκαιρη ανίχνευση, διάγνωση και αντιμετώπιση προλαμβάνουν προβλήματα στην απρόσκοπτη ανάπτυξη του λόγου, της ικανότητας επικοινωνίας και κατ’επέκταση της κοινωνικοποίησης και του εκπαιδευτικού δυναμικού του παιδιού.
Οι υπηρεσίες του Κέντρου προσφέρονται εντελώς δωρεάν και μέχρι σήμερα καλύπτεται από το κράτος σχεδόν το 50% του προϋπολογισμού. Το υπόλοιπο ποσοστό καλύπτεται μέσω της φιλανθρωπικής δράσης του Συνδέσμου Φίλων του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής, υποστηρικτών και χορηγών.
Σήμερα το Κέντρο Πρόληψης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής, προωθεί επίσης και την υλοποίηση και επέκταση του Εθνικού Νεογνικού Ανιχνευτικού Προγράμματος. Η επέκταση θα αφορά πολύ περισσότερα νοσήματα. Για σκοπούς εξοικονόμησης του κόστους υλοποίησης, το πρόγραμμα θα εφαρμοστεί χρησιμοποιώντας τις υποδομές του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής και του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής.
Ο σκοπός του προγράμματος αφορά την έγκαιρη ανίχνευση σοβαρών νοσημάτων, σε νεογνά, για να δοθεί έγκαιρη θεραπεία και αποκατάσταση. Το πρόγραμμα θα αποφέρει σημαντικό όφελος για το ίδιο το παιδί αλλά και το κράτος, μέσω της εξοικονόμησης σημαντικών ποσών από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Οι επιστήμονες που εργάζονται απρόσκοπτα στα πιο πάνω προγράμματα μπορούν να καταστήσουν την Κύπρο πρότυπο κέντρο παροχής προληπτικής παιδιατρικής.
Σίγουρα έχουν ήδη γίνει σημαντικά βήματα προς την αναγνώριση των προσπαθειών αυτών με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και το Υπουργείο Υγείας να χαιρετίζουν και να στηρίζουν το πιο πάνω έργο.
Μέριμνα μας τώρα θα πρέπει να είναι η οικονομική ενίσχυση και η κάλυψη μεγαλύτερου ή και ολόκληρου ποσοστού του προϋπολογισμού, όπως επίσης και η θεσμοποίηση όλων των προγραμμάτων προληπτικής παιδιατρικής.
Εξάλλου «κράτος πρόνοιας» είναι το θεσμικό πλαίσιο παροχής κοινωνικών δικαιωμάτων στους τομείς υγείας, εκπαίδευσης και εν γένει παροχής κοινωνικών υπηρεσιών. Με γνώμονα αυτό, και στο πλαίσιο της ισότητας της ευκαιρίας των πολιτών στην υγεία, το κράτος ήδη προχώρησε στην εφαρμογή του γενικού συστήματος υγείας. Ένα σύστημα το οποίο και οφείλουμε συνεχώς να βελτιώνουμε.
Εξ ορισμού λοιπόν θα πρέπει να δημιουργείται θεσμικό πλαίσιο για την παροχή όλων των δικαιωμάτων στον τομέα της υγείας. Είναι βασικό να θεσμοθετηθούν ή να θεσμοποιηθούν και τα προγράμματα προληπτικής παιδιατρικής το συντομότερο. Να θεσμοποιηθεί η πρόσβαση στα προγράμματα αυτά και όχι απλώς να προσφέρεται μέσω της δράσης του Κέντρου σε φιλανθρωπικό επίπεδο. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί είτε μέσω θέσπισης νόμων ή κανονισμών είτε μέσω σύναψης σχετικών συμβάσεων με το κράτος.
Είναι βέβαια γεγονός ότι όλα τα ζητήματα της πρόληψης της υγείας χρειάζονται άμεση και δραστική κινητοποίηση. Είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε σε πολυτομεακές παρεμβάσεις έτσι ώστε η υγεία να αποτελεί καθολικό δικαίωμα και όχι προνόμιο.
Ένα εξαιρετικό βήμα προς την ορθή κατεύθυνση αποτελεί η θέσπιση εξειδικευμένου νόμου στην Ελλάδα που αφορά όλες τις βαθμίδες της πρόληψης στην υγεία. Ο Νόμος 4675/2020 (Πρόληψη, προστασία και προαγωγή της υγείας ανάπτυξη των υπηρεσιών δημόσιας υγείας και άλλες διατάξεις) πλαισιώνει θεσμικά όλους τους τομείς της πρόληψης: από τον έλεγχο και διαχείριση παραγόντων κινδύνου για την υγεία, την παιδιατρική πρόληψη μέχρι και τον εμβολιασμό σε περιπτώσεις εμφάνισης κινδύνου διάδοσης μεταδοτικού νοσήματος, που ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
Η σημερινή υγειονομική κρίση από την πανδημία που ταλανίζει τον πλανήτη ας αποτελέσει το έναυσμα εντονότερου προβληματισμού του καθενός από εμάς για μεγαλύτερη επένδυση στον τομέα της υγείας και της πρόληψης.
Ας μην ξεχνάμε ότι η δημόσια υγεία αποτελεί επένδυση για τη διατήρηση και βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας. Η πρόληψη της υγείας αποτελεί ακόμα μεγαλύτερη επένδυση και όχι δαπάνη. Αποτελεί την προϋπόθεση ομαλής οικονομικής δραστηριότητας.
Ως γονέας δύο παιδιών ανησυχώ όπως όλοι. Αν θέλουμε να πετύχουμε στον τομέα της υγείας και της πρόληψης ας αναλάβουμε δράση, ατομικά και συλλογικά. Αξίζει και επιβάλλεται να ενεργήσουμε άμεσα με όποια μέσα μπορούμε.
Με προτεραιότητα το παιδί, έχουμε να κερδίσουμε πολλά.
Φωτεινή Τσιρίδου-Δικηγόρος
Πρόεδρος Συνδέσμου Φίλων Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής