Ο Νοέμβριος ήταν αφιερωμένος στην προληπτική παιδιατρική, οι γονείς είναι αρκετά ενημερωμένοι για τα διάφορα προγράμματα του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου»;
Μπορώ να πω με σιγουριά ότι η ευαισθητοποίηση στην κυπριακή κοινωνία για ζητήματα πρόληψης επιδέχεται βελτίωση. Αρκετοί γονείς γνωρίζουν για τις δυνατότητες που υπάρχουν σε θέματα πρόληψης γενικότερα και προληπτικής παιδιατρικής ειδικότερα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε ότι το επίπεδο γνώσης και ενημέρωσης είναι αυτό που χρειάζεται. Ειδικά από τη στιγμή που οι υπηρεσίες, οι εξετάσεις και τα διαγνωστικά προγράμματα του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής (ΚΠΠ) προσφέρονται εντελώς δωρεάν σε εθελοντικό επίπεδο για όλες και όλους, πρέπει να δουλέψουμε ώστε όλος ο πληθυσμός της χώρας μας να το γνωρίζει και μάλιστα σε βάθος. Γι’ αυτό έχουμε θεσμοθετήσει τον Μήνα Προληπτικής Παιδιατρικής κάθε Νοέμβριο και γι’ αυτό συνεχίζουμε τον αγώνα μας μέσα από προτάσεις νόμου.
Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα ο θεσμός της προληπτικής παιδιατρικής, σε κοινωνικό επίπεδο;
Ο θεσμός της προληπτικής παιδιατρικής, ο οποίος στοχεύει στην πρόληψη των ασθενειών και των προβλημάτων υγείας μέσα από τον έλεγχο στη βρεφική ηλικία ή ακόμη και πριν ένας άνθρωπος έρθει στη ζωή, αντιμετωπίζει σήμερα μια σειρά από δυσκολίες σε κοινωνικό επίπεδο. Αυτές οι δυσκολίες μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες: πρόσβαση, αποδοχή, εκπαίδευση.
Όσον αφορά την πρόσβαση, η οικονομική ανισότητα επηρεάζει την πρόσβαση, αφού ορισμένες οικογένειες ενδέχεται να μην έχουν τους πόρους για να λάβουν την απαραίτητη προληπτική φροντίδα. Παράλληλα, η έλλειψη πόρων σε γιατρούς και μονάδες Υγείας σίγουρα επηρεάζει. Όλα αυτά λύνονται μέσα από το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής επειδή ακριβώς το κέντρο παρέχει σε όλες και όλους δωρεάν τις δικές του υπηρεσίες για να καλύψει όλους τους πολίτες ανεξαρτήτων οικονομικών δεδομένων.
Όσον αφορά την αποδοχή, η προληπτική παιδιατρική μπορεί να αντιμετωπίσει δυσκολίες αποδοχής από τους γονείς, οι οποίοι μπορεί να θεωρούν ότι είναι άσκοπη. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στους επαγγελματίες Υγείας, η πεποίθηση ότι τα παιδιά είναι υγιή και η άγνοια μπορούν να φανούν μοιραίες. Εδώ έρχεται το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής με εκστρατείες ενημέρωσης να συνδράμει.
Τέλος, η εκπαίδευση και ο συντονισμός που επηρεάζουν την υλοποίηση είναι μια πολύ σημαντική πρόκληση. Η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των φορέων και κυρίως του κράτους, η εκπαίδευση εξειδικευμένου προσωπικού και το σύστημα ελέγχου και αξιολόγησης είναι πράγματα που πρέπει η πολιτεία να δει προσεκτικά.
Όλα τα παραπάνω φιλοδοξώ να λυθούν μέσα από την πρόταση νόμου που κατέθεσα και στόχο έχει να θεσμοθετηθεί ένα ενιαίο πρόγραμμα για όλα τα παραπάνω με το ΚΠΠ στο επίκεντρο.
Πάνω σε αυτό, πώς προχωράει η θεσμοθέτηση των ανιχνευτικών προγραμμάτων σε νομοθετικό επίπεδο;
Με τη νομοθεσία που προτείνω και την πρόταση νόμου που κατέθεσα, η χώρα μας βαδίζει ολοταχώς στη θέσπιση ενός πλαισίου που ρυθμίζει τον τρόπο λειτουργίας και εποπτείας των ελέγχων σε βρέφη και έγκυες γυναίκες. Ήρθε η ώρα να αποκτήσουμε ένα εθνικό νομικό πλαίσιο για την καλύτερη λειτουργία του πιο σημαντικού ελέγχου: της υγείας των παιδιών μας. Τώρα που το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής επεκτείνει τις υπηρεσίες του σε ακόμη οχτώ νοσήματα, το θεσμικό πλαίσιο είναι πιο απαραίτητο από ποτέ αλλά και η στήριξη σε αυτό επιτακτική.
Θέλω να πιστεύω ότι η κυβέρνηση θα αγκαλιάσει αυτήν την προσπάθεια και δεν θα χαθεί άλλος χρόνος. Με την πρόταση νόμου, στόχος να ενταχθεί κάτω από μια θεσμοθετημένη ομπρέλα το σύνολο των προγραμμάτων ελέγχου για μητέρες και νεογνά. Πρόθεσή μας ως ΔΗΣΥ είναι το συντομότερο δυνατόν να υπάρξει πλήρης συνεννόηση με την Υπουργό Υγείας και τους αρμόδιους φορείς για τη συζήτηση των τελικών λεπτομερειών που αφορούν την πρόταση νόμου. Στόχος είναι με τη νέα χρονιά, και θα επιμείνουμε προς αυτή την κατεύθυνση, να γίνει πράξη η θεσμοθέτηση των προγεννητικών και των νεογνικών προγραμμάτων. Θα δοθεί προτεραιότητα από την Επιτροπή Υγείας κι από εκεί και πέρα θα μπει σε πορεία υλοποίησης αφού πρώτα ψηφιστεί από την Ολομέλεια.
Πώς αυτά τα προγράμματα, αλλά και η θέσπιση νομικού θεσμικού πλαισίου βοηθούν το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής;
Το ΚΠΠ επιτελεί εδώ και 35 χρόνια ένα έργο για λογαριασμό της πολιτείας και καλύπτει τις ανάγκες ολόκληρου του πληθυσμού της χώρας δωρεάν σε εθελοντικό επίπεδο. Παράλληλα, είναι ένας τρόπος λειτουργίας υβριδικός, στο μεταίχμιο της δημόσιας Υγείας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Το success story αυτό, παρόλο που για 35 χρόνια δουλεύει εξαιρετικά χάρη στους ανθρώπους του και το όραμα του, δεν μπορεί να λειτουργεί χωρίς θεσμική στήριξη και αναγνώριση. Χρειάζεται ένα Εθνικό Πλαίσιο που να ρυθμίζει τον τρόπο ενημέρωσης, τον τρόπο ελέγχου και όλες εκείνες τις λεπτομέρειες που είναι τόσο σημαντικές για την καθημερινότητα των επωφελούμενων και των λειτουργών Υγείας. Δεν είναι δυνατό να βασίζεται η υγεία των παιδιών μας στην καλή μόνο θέληση και εμπειρογνωμοσύνη των εμπλεκόμενων χωρίς το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο που να το στηρίζει. Τώρα που το ΚΠΠ είναι έτοιμο να επεκταθεί και σε ακόμη οκτώ νοσήματα, το Εθνικό αυτό Πλαίσιο είναι πιο επιτακτικό από ποτέ. Η σύσταση αποτελεσματικού μηχανισμού για την παρακολούθηση των ελέγχων όπως επίσης και η δημιουργία εθνικής βάσης δεδομένων για τα νεογνικά ανιχνευτικά και προγεννητικά προγράμματα θα συμβάλει τα μέγιστα στην αναβάθμιση της προληπτικής παιδιατρικής.
Γενικά, η προτεινόμενη νομοθεσία θεωρείται επιτακτική ανάγκη, αφού σήμερα στην χώρα μας τέτοια νομοθεσία περί νεογνικών και ανιχνευτικών προγραμμάτων ελλείπει, σε αντίθεση με πολλές άλλες χώρες εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν εισάξει τέτοια προγράμματα στην νομοθεσία τους που στόχο έχουν την έγκαιρη διάγνωση, την πρόληψη και την εξασφάλιση ενός βιοτικού επιπέδου κατάλληλου για την διατήρηση της υγείας.
Σήμερα υπάρχει κάποια θεσμική υποχρέωση από πλευράς των γιατρών για ενημέρωση;
Όχι, κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να διασφαλιστεί νομοθετικά. Τέτοιες λεπτομέρειες φιλοδοξούμε να ρυθμίσουμε μέσα από την πρόταση νόμου αλλά και με τροποποιητικές παρεμβάσεις όταν και όπου αυτό χρειάζεται. Η θεσμοθέτηση συστήματος ελέγχου των προγραμμάτων για διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ κρατικών και μη κρατικών φορέων σε εθνικό επίπεδο και η έγκυρη από τους ειδικούς ενημέρωση των γονέων είναι επιβεβλημένη. Να σημειώσουμε βέβαια ότι όλα αυτά τα χρόνια η συνεργασία του ΚΠΠ με τους γυναικολόγους και τους παιδιάτρους ήταν άψογη.
Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε μέσω αυτής της πρότασης νόμου;
Είναι δικαίωμα όλων των πολιτών της χώρας μας να έχουν υπηρεσίες προληπτικής παιδιατρικής και ανιχνευτικά προγράμματα. Και μάλιστα δωρεάν. Και είναι, επίσης, δικαίωμα η πρόσβαση σε ένα ρυθμισμένο και ελεγχόμενο περιβάλλον. Κι αυτό δωρεάν. Αυτό δεν υπήρχε, δεν υπάρχει και θέλουμε να υπάρξει. Μπορεί να μας πήρε 35 χρόνια, αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ. Σημασία έχει να γίνει και να γίνει σωστά.
Είναι το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου» ένα παράδειγμα αγαστής συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα;
Σαφέστατα. Και όχι μόνο αυτό – είναι και ένα παράδειγμα σύμπραξης των δύο τομέων. Το ΚΠΠ μετά από 35 χρόνια λειτουργεί πλέον ως πρότυπο μιας τέτοιας συνεργασίας . Το μοντέλο του μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους τομείς και είμαι σίγουρη ότι θα έχει κι εκεί μεγάλη επιτυχία. Η διεθνής πρακτική αυτό δείχνει. Το Κέντρο στήθηκε και λειτούργησε με όραμα και τρόπο οργάνωσης με όρους μέλλοντος. Αυτό έγινε κτήμα και στους χορηγούς και τους υποστηρικτές του που εδώ και τέσσερις δεκαετίες στηρίζουν σταθερά τις υπηρεσίες του. Έχοντας, μάλιστα, δίπλα του τον Σύνδεσμο Φίλων του ΚΠΠ που λειτουργεί ως ο «πνεύμονας» οικονομικής στήριξης, αφού αναλαμβάνει να παρέχει οικονομικούς πόρους, το όλο σύστημα δουλεύει εξαιρετικά με τελικούς επωφελούμενους τους Κύπριους πολίτες.
Υπάρχουν απτά στοιχεία που δείχνουν το έργο του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής; Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν το έργο του Κέντρου, αλλά και την εθνική πολιτική για την υγεία;
Σε αυτά τα 35 χρόνια έχουν εξεταστεί από το Κέντρο περισσότερες από 267.000 έγκυες γυναίκες μέσα από προγεννητικούς ελέγχους νεογνών – είναι τα τεστ που διενεργούνται στη 10η εβδομάδα της κύησης με κυριότερο μέλημα την ανίχνευση του συνδρόμου down. Παράλληλα, το Κέντρο εξέτασε περισσότερα από 313.000 νεογέννητα μέσα από προληπτικούς ελέγχους νεογνών για την έγκαιρη διάγνωση ανωμαλιών του μεταβολισμού στα νεογέννητα, όπως είναι υποθυρεοειδισμός που επηρεάζει τη σωματική αλλά και τη νοητική εξέλιξη του παιδιού. Με την έγκαιρη διάγνωση το βρέφος μπορεί, με την κατάλληλη θεραπεία, να ζήσει μια φυσιολογική ζωή χωρίς πρόβλημα υγείας. Τέλος, πάνω από 141.000 νεογνά έχουν εξεταστεί από το 2004 στο Ανιχνευτικό Πρόγραμμα Ακοής Νεογνών με στόχο την έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση της βαρηκοΐας στα νεογνά. Αυτό που δεν ξέρει πολύς κόσμος είναι ότι χάρη στο Κέντρο δεν υπάρχουν κωφάλαλα παιδιά. Ακόμα και ένα βρέφος να γεννηθεί βαρήκοο, με την έγκαιρη διάγνωση που γίνεται στο ΚΠΠ αμέσως δίδονται κατάλληλα ακουστικά και το μωρό ακούει και κατ’ επέκταση βέβαια θα μιλήσει.
Τα πιο πάνω στοιχεία αποδεικνύουν το αυτονόητο: η πρόληψη αποτελεί επένδυση και όχι επιβάρυνση στα δημόσια οικονομικά. Αν αναλογιστεί κανείς τι θα όφειλε η πολιτεία να καταβάλει για να στηρίξει παιδιά με νοητική και σωματική αναπηρία που σήμερα μεγαλώνουν φυσιολογικά, τότε εύκολα γίνεται αντιληπτή η σημασία του έργου που επιτελείται και μάλιστα εντελώς δωρεάν από το ΚΠΠ.
Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι, αλλά και οι προκλήσεις του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου» μετά από 35 χρόνια;
Το Κέντρο αποτελεί τον εθνικό φορέα της χώρας μας. Είμαστε ένας από τους λίγους θεσμούς σε όλη την Ευρώπη και δύσκολα μπορεί να εντοπίσει κανείς φορέα που να καλύπτει με δωρεάν υπηρεσίες υγείας όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες της χώρας, ακόμη και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι στόχος της χώρας μας θα πρέπει να είναι να διευρύνουμε τους τομείς ελέγχου των ανιχνευτικών προγραμμάτων που γίνονται σήμερα, με την προσθήκη περισσότερων νοσημάτων στο εθνικό ανιχνευτικό πρόγραμμα. Ήδη, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου τον Αύγουστο του 2022, εγκρίθηκε η επέκταση του Προγράμματος Προληπτικού Ελέγχου Νεογνών για άλλα 8 κληρονομικά μεταβολικά νοσήματα που θα τρέχει το ΚΠΠ σε συνεργασία με το ΙΝΓΚ και το Υπουργείο Υγείας.
Όσον αφορά τις προκλήσεις, το οικονομικό σκέλος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Θέλω να πιστεύω ότι η παρούσα κυβέρνηση θα συνεχίσει να το έχει ως προτεραιότητα όπως το είχε και η προηγούμενη αλλά και να το ενισχύσει ακόμη περισσότερο.